(INTERVJU) Ilija Pješčić, izvršni direktor Luke Bar: Najveća kompanija u gradu pod Rumijom vraćena na put uspjeha

U ekskluzivnom intervjuu za "Barski portal", izvršni direktor Luke Bar Ilija Pješčić otkriva kako je od zatečenog sistema izvukao maksimum, podigao efikasnost, ojačao infrastrukturu, unaprijedio saradnju sa klijentima, i obezbijedio pozitivno poslovanje uprkos ozbiljnoj konkurenciji i političkim problemima koji su u prošlosti ciljano kreirali ambijent da se roba iz Srbije ne upućuje ka Baru. Naš sagovornik otkriva i zašto Luka Bar zaslužuje bolju logističku povezanost i čime bi mogla postati ključna tačka regiona.

........

Šta se najviše promijenilo u radu i organizacionoj strukturi Luke Bar otkako ste preuzeli upravljanje? – Koje ste reforme i nove procedure uveli?

 U momentu kada sam preuzeo dužnost, “Luka Bar” AD je posjedovala (i sada posjeduje, naravno) sertifikovani Sistem kvaliteta upravljanja osnovnom lučkom djelatnosti saglasno standardu ISO 9001, što znači da su postojale procedure realizacije svih poslovnih procesa. Međutim, analize koje sam sproveo, potvrdile su postojanje značajnog potencijala za povećanje nivoa efikasnosti realizacije procedura, tako da ću pomenuti neke primjere:

- umjesto to tada praktikovanih tromjesečnih, uvedeni su i mjesečni izvještaji o ključnim parametrima poslovanja “Luka Bar” AD, kako bi se blagovremeno raspolagalo sa osnovom za preduzimanje potrebnih preventivnih i korektivnih radnji,

- uvedeni su izvještaji o najavama brodova, koji se ažuriraju prilikom svake nove najave, a sve u cilju unapređenja podloga za tehnološku i operativnu pripremu procesa pretovara;

- intenzivirana je komunikacija sa aktuelnim i potencijalnim korisnicima usluga, kako bi se identifikovali potencijali za povećanje obima posla,

- intenzivirano je istraživanje tržišta u cilju prepoznavanja šansi na tržištu kojem gravitira “Luka Bar” AD i iskorišćenje potencijala Slobodne zone Luka Bar;

- aktivirane su nove poslovne ideje usmjerene ka povišenju stepena iskorišćenosti postojećih i razvoj novih lučkih kapaciteta, odnosno, povećanje poslovnih prihoda “Luka Bar” AD;

- daje se mnogo veci akcenat na čistoći prostora lučkog područija, kao I zaštiti životne sredine- takodje je pojačan monitoring usmjeren ka poštovanju mjera zaštite na radu, korišćenju adekvatne opreme za zaštitu na radu za  zaposlene u AD Luka Bar …

- jačanje sistema zaštite slobodne zone, ulaganje u sistem tehničke zaštite sa monitoring centrom I kontrolu pristupa licima sa cijenom od 300 hiljada evra

Koliko radnika trenutno zapošljava Luka Bar i da li je bilo promjena u broju zaposlenih poslednjih godina?– Da li planirate dodatno proširenje kadrova?

“Luka Bar”AD na dan  31.3.2025.godine ima 462 zaposlena od kojih je 436 zaposleno na neodređeno dok je  26 zaposlenih na određeno vrijeme. Takođe, preko Agencije “Dekra” angažovano  je 29 i  po ugovoru o djelu  40 radnika, što znači da je na 31.3.2025.godine  ukupno radno angažovan 531 radnik. Nemamo potrebu za direktnim izvršiocima kao ni za administrativnim kadrom. Ali ono gdje imamo potrebe su inženjeri elektro mašinske struke. 

Šta je konkretno urađeno na unapređenju infrastrukture luke i otvaranju novih radnih mjesta?– Možete li navesti najvažnije projekte i njihov uticaj na lokalnu i širu zajednicu?

Par mjeseci prije nego što sam stupio na dužnost, započela je realizacija projekta sanacije operativne obale Volujica, na kojoj se, inače, odvija preko 75% ukupnog godišnjeg pretovara “Luka Bar” AD. Ovaj prioritetni i vrlo složeni (jer se realizuje paralelno sa odvijanjem procesa pretovara) infrastrukturni projekat je uspješno nastavljen i u ovom trenutku je završena realizacija oko 60% planiranih radova u iznosu od 2.5 miliona evra (bez PDV-a). Prestalo je oko 1.7 miliona evra.

Isto tako, intenzivno se radilo na realizaciji radova investicionog održavanja ostalih segmenata lučke infrastrukture, posebno elektroenergetske infrastrukture (modernizacija trafostanica 10/0,4 kV), željezničke infrastrukture i drumskih saobraćajnica.

Iskoristiću priliku da pomenem i značajna realizovana ulaganja u domenu lučke suprastrukture: izgrađeno je montažno-demontažno skladište, površine 4.500 m2, u iznosu od 1.3 miliona evra, čime je, makar djelimično, redukovan deficit zatvorenog skladišnog prostora u “Luka Bar” AD, tj. podigli smo kapacitet zatvorenog skladišnog prostora za 40%; saniran je oštećeni krov na jednom lučkom skladištu, itd. 

U kontekstu Vašeg pitanja, pomenuo bih da je lučka djelatnost jedna od djelatnosti koja ima najveće multiplikativne efekte, što znači da je uspješan rad “Luka Bar” AD, istovremeno, praćen i značajnim pozitivnim efektima na poslovanje brojnih drugih firmi koje su uključene u lučko poslovanje, kao i kroz različite obaveze koje “Luka Bar” AD redovno izmiruje ka državnom budžetu i budžetu opštine. 

Takođe, novi menadzment je značajno poboljšao stanje u lučkoj mehanizaciji, pa smo ulaganjem u nabavku novih sredstava potrošili preko 9 miliona evra.

Nabavljeno je: 

- 4 viljuškara nosivosti 3t ukupne cijene 233 hiljade evra;

- Kalmar reach steker, 580 hiljada evra; 

- 7 utovarivača vrijednosti 1.26 miliona evra; 

- Jedan materijal hendler Sennebogen, 750 hiljada evra;

- 5 kamiona, 230 hiljada evra;

- 12 kiper poluprikolica, 440 hiljada evra;

- hibridni autobus (iz projekta gratis) vrijedan 300 hiljada evra;

- više grabilica i bagerskih kašika u iznosu od 430 hiljada evra;

- 3 sistema za automatsko pranje kamiona,utovarivača i materijal hendlera, da se redukuje prašina i očuvaju sredstva, 300 hiljada evra;

- novi mobilni kran "Liebherr"  LHM550, 4.9 miliona evra;

- sistem za nadzor kompletne luke i akvatorijuma sa operativnim centrom i analitikom  - 300 hiljada evra...

Realizovanim investicijama je povećan nivo tehničke opremljenosti “Luka Bar” AD i ispunjeni preduslovi za povećanje produktivnosti u procesu pretovara, uz smanjenje troškova.

Šta najviše zamjerate ranijem menadžmentu Luke Bar i koje biste njihove odluke ocijenili kao najproblematičnije?– Da li ste uspjeli da ispravite neke od tih grešaka?

Pređašnji menadžmenti su radili posao najbolje što su mogli u datim društveno - političkim okolnostima. Poznato nam je svima da su pređašnje Vlade Crne Gore svojski radile ka što većoj nestabilnosti između Crne Gore I Srbije, tj. političkoj nestabilnosti. Luka Bar je tu dosta trpjela, jer je to bila direktna biznis barijera da se uspostavi čvršći koridor za robe iz Srbije, ali i iz Mađarske. Takvom politikom, dakle  višegodišnjim devastacionim odnosom ranijih vlada Crne Gore su mnoge robe otjerane na druge jadranske, pa i na crnomorske luke. 

Sada svega 12-13% ukupnih roba iz Srbije ide preko Luke Bar, što je katastrofa za logistički pravac preko Crne Gore. Luka Bar u ovom kapacitetu je građena zbog zaleđa,  koje čini Srbija, Bosna i Hercegovina, Mađarska… Pa čak i danas, robe koje treba kao sirovina da dođu za namjensku industriju Srbije, ili pak namjenska industrija Srbije da izveze, se problematizuje iz razloga jer je Crna Gora NATO partner, dok Srbija nije, i nerijetko im se ne daju dozvole za tranzit kroz Crnu Goru, čime Luka Bar direktno gubi prihode. Ti prihodi se na kraju godine mogu mjeriti čak i preko milion evra. Ali poražavajuće je to što druge zemlje, NATO partneri, sa većom lakoćom daju tranzitne dozvole, zemlje kao Bugarska, Rumunija, Hrvatska, BIH… I, naravno, novac iz srpske namjenske industrije i jačanje logistike onda pripada njima. 

Kako Luku Bar vidite u odnosu na konkurentske luke u okruženju . – U čemu su vaše prednosti, a gdje vidite potencijal za dalje unapređenje konkurentnosti?

“Luka Bar” AD (i luka Bar uopšte) je suočena sa veoma oštrom konkurencijom brojnih luka iz okruženja: luka Koper (Slovenija), luke Rijeka i Ploče (Hrvatska), luka Drač (Albanija), luke Solun i Pirej (Grčka), luka Varna (Bugarska), luka Konstanca (Rumunija). Poslovna orijentacija svih pobrojanih luka je vezana za dio ili kompletno gravitaciono područje na koje se oslanja i “Luka Bar” AD. U svim konkurentskim lukama su evidentna značajna ulaganja u njihov razvoj, ali su prisutna i ulaganja u infrastrukturu koja ih povezuje sa zaleđem, čime se tržišna pozicija “Luka Bar” AD dodatno slabi i usložnjava.

“Luka Bar” AD ima odličnu geografsku poziciju, koja pruža mogućnost uspostavljanja robnih tokova koji bi sa stanovišta vremena i troškova realizacije trebali biti konkurenti. Međutim, postoje značajna ograničenja koja se ogledaju u nedovoljnoj logističkoj integraciji subjekata logističkog sistema unutar kojeg funkcioniše “Luka Bar” AD (nedovoljan kapacitet logističkih operatora, neujednačena cjenovna politika, česta prevaga parcijalnih interesa pojedinih subjekata unutar sistema, …), neadekvatnostima koje prate trenutno stanje infrastrukturnih veza “Luka Bar” AD sa okruženjem, ...

Takođe, evidentno je da i pri sadašnjem stanju stvari postoji potencijal za povećanje intenziteta tokova roba ka i od “Luka Bar” AD, unapređenjem koordinacije između svih učesnika u poslu, organizacionim mjerama (rezervacija trasa na željeznici, …), što je u prethodne dvije - tri godine i dokazano u praksi: npr. transport velikih količina koncentrata bakra željeznicom je realizovan zahvaljujući optimalnoj koordinaciji aktivnosti svih učesnika u poslu i preduzetim potrebnim mjerama.

U kojoj mjeri je sanirana šteta od oko 35 miliona evra (prema saopštenju Vade) koju je 2. jula prošle godine izazvalo nevrijeme?– Koji radovi i investicije su realizovani u okviru sanacije?

“Luka Bar” AD je, kao što ste i naveli, 2.jula 2024.godine, pogođena elementarnom nepogodom koja je izazvala havariju dijela obalnih sredstava mehanizacije na Terminalu za suve rasute, tečne i specijalne terete (obala Volujica), pri čemu su četiri od šest raspoloživih dizalica u potpunosti uništene. Uz velike napore na svim nivoima, uz optimalnu koordinaciju sa poslovnim partnerima u odnosu na planiranje procesa pretovara i intenzivne aktivnosti na preventivnom održavanju preostalih  dizalica, “Luka Bar” AD je uspjelo da odgovori svim ugovorenim obavezama i poslovnu 2024. završi uspješno.

Shodno Planu investicija sa ciljem redukcije negativnih posljedica pomenute elementarne nepogode, “Luka Bar” AD je pokrenula proceduru nabavke jedne nove mobilne lučke dizalice, koja bi, prema sklopljenom ugovoru sa izabranim dobavljačem, trebala da bude u “Luka Bar” AD (uvedena u eksploataciju) do 22.septembra 2025.godine.

 Ko najviše koristi usluge ove luke i kakva je struktura robnog saobraćaja?

U strukturi pretovara dominira pretovar rasutih tereta sa učešćem od 79,78%, učešće tečnog tereta iznosi 14,71% a generalnih tereta 5,51%. Veliki broj kompanija koristi naše usluge, dok se najviše ističu "Trans Cargo Logistics" -  Beograd i "Uniprom-metali" DOO Nikšić.

Možete li, ako nije tajna, reći i koliki je prosjek plata zaposlenih u Luci Bar?

Prosječna neto zarada zaposlenih u Luci Bar u 2024 godini iznosila je 914,19€.

10. Kakvi su rezultati poslovanja Luke Bar u periodu od kada ste na mjestu direktora?

Pozitivni rezultat –neto dobit za period 2021-2024.godine ostvaren je po godinama kako slijedi:

- 2021.godine......   677.003€

- 2022.godine......4.556.678€

- 2023.godine....     777.597€

- 2024.godine....  1.098.429€.

Možete li iznijeti ključne finansijske pokazatelje (promet, dobit, ulaganja) i uporediti ih sa prethodnim periodom?

 Od 2022. godine uložili smo 10.836.570,32€ u lučku obalu, infrastrukturu i suprastrukturu, od čega 8.200.026,10€ iz sopstvenih sredstava, dok je ostatak finansiran iz kreditnih sredstava (2.000.000€) i donacija Evropske unije (636.544,22€).  U navedenom periodu konstantno pozitivno poslujemo sa godišnjim prihodima preko 16.000.000€, dok je za period 2018-2021 godina maksimalni godišnji prihod iznosio 11.969.774€ (2021. godine).

 Koje mjere je Luka Bar preduzela u oblasti zaštite životne sredine i održivog razvoja?– Možete li opisati projekte i prakse za smanjenje zagađenja, upravljanje otpadom i unapređenje energetske efikasnosti?

Jedan od ključnih poslovnih ciljeva „Luka Bar“ AD, definisanih Poslovnim planom za period 2018-2030., jeste razvoj u skladu sa principima održivog razvoja. 
Akcioni plan za postizanje ovog prioritetnog poslovnog cilja razrađen je u dokumentu „Akcioni plan za održivu i niskougljeničnu luku Bar“, koji je izradio "Hamburg Port Consulting"  (Njemačka) 2019. godine, u okviru realizacije međunarodnog projekta SUPAIR.
Akcionim planom definisan je niz mjera za smanjenje lučke emisije i potrošnje energije: uspostavljanje sistema upravljanja energijom, obuka zaposlenih u zaštiti životne sredine, korišćenje obnovljivih izvora energije (solarna, energija vetra, geotermalne,...), ugradnja LED reflektora, korišćenje alternativnih goriva, elektrifikacija lučkih mašina…

"Luka Bar" AD u ovom trenutku ima u pogonu viljuškare na električni pogon, iz klasa nosivosti 1,5 t i 3 t - koriste se za rad sa prehrambenim proizvodima, opasnim materijama gdje je ograničena upotreba mehanizacije sa motorom sa unutrašnjim sagorevanjem i unutar skladišta.

Pored toga, realizovane su i određene dodatne aktivnosti u domenu dekarbonizacije, koje su finansirane u okviru međunarodnih projekata finansiranih kroz različite programe EU: nabavka električnog putničkog vozila, nabavka LED reflektora, nabavka hibridnog autobusa za prevoz radnika unutar lučkog područja.

U Luci Bar su već započete aktivnosti na postavljanju priključaka za napajanje plovila električnom energijom sa obale, koji su, za sada, namijenjeni za povezivanje tegljača i manjih brodova na Putničkom terminalu. 

Na osnovu elemenata pomenutog Akcionog plana za održivu i niskougljeničnu luku Bar planiran je niz dodatnih aktivnosti sa ciljevima iz domena energetske efikasnosti, korišćenja alternativnih goriva (sve će se finansirati kroz tekucće projekte koje finansira EU).

Značajno je pomenuti i intenzivne tekuće aktivnosti i ulaganja sa ciljem redukcije prašine pri pretovaru i skladištenju koncentrata bakra, kao i redovna mjerenja parametara kvaliteta ambijentalnog vazduha i mjerenje parametara radne sredine, koja se vrše pod nadzorom nadležnih državnih inspekcija.

Koji su kratkoročni, a koji dugoročni strateški planovi Luke Bar?– Možete li navesti prioritete za narednih godinu–dvije i viziju za narednih pet–deset godina?

Razvojne aktivnosti u narednom periodu (do kraja 2037.godine) treba da obezbijede pozicioniranje “Luka Bar” AD kao značajnog subjekta u logističkom sistemu regiona, kako bi se, do optimalnog nivoa, iskoristili postojeći (uključujući i optimizaciju stepena iskorišćenosti  potencijala Slobodne zone Luka Bar) i razvili novi lučki kapaciteti u potpunosti uvažavajući zahtjeve relevantne nacionalne i međunarodne regulative i glavne savremene trendove razvoja morskih luka.

Pošto se glavni savremeni trendovi razvoja luka (i pomorstva uopšte), najčešće, karakterišu odrednicama “green and smart” (imajući, pri tome, u vidu održivi razvoj i digitalizaciju) a u brojnim strategijama/programskim dokumentima donijetim kako na nacionalnom, tako i na trans-nacionalnom nivou, su definisani (i kvantifikovani) ciljevi iz domena digitalizacije i održivog razvoja luka (smanjene emisije gasova sa efektom staklene baste, …), definitivno je da razvoj “Luka Bar” AD, u maksimalnoj mogućoj mjeri, treba da bude u skladu sa predmetnim aktuelnim globalnim trendovima razvoja. 

Kakva je situacija u domenu zaštite i zdravlja na radu u Vašoj komapniji?

Istakao bih da “Luka Bar” AD ulaže zaista značajne napore kada je u pitanju zaštita i zdravlje na radu zaposlenih. Posebno želim da potenciram dobru saradnju sa Ministarstvom zdravlja i Domom zdravlja Bar, zahvaljujući kojoj je uspostavljen sistem redovnih dodatnih zdravstvenih kontrola zaposlenih koji su angažovani na poslovima pretovara rasutih tereta.

Razgovarao: Milenko Jovanović